Người ta thường trêu chọc các nhà báo bây giờ “9 điểm” do cá biệt có trường hợp ngành báo chí của một trường nọ lấy điểm chuẩn chỉ vọn vẹn 3 điểm một môn. Tôi ít khi trêu chọc kiểu này, bởi tôi thần tượng nhiều cái tên là nhà báo thành danh: Hiền Trang, Lại Văn Sâm, hay xa hơn nữa là Vũ Trọng Phụng.

Tuy nhiên, tay Nhật Minh của Zing News lại ở một phạm trù khác. Phải nói luôn vì sao tôi đọc Zing News: thường Express sẽ đưa tin nhanh và chính xác, tuy vậy vì là báo chí lề phải nên ít khi VnExpress chấp nhận đăng ý kiến chủ quan. Sau main course VNExpress, tôi thường nhấm nháp dessert Zing News như một thói quen đọc báo để thoả mãn sự giật gân. Sự vụ Ronaldo muốn đá C1 ai cũng biết. Thứ tôi muốn nói là tay Nhật Minh dùng số vô tỉ để so sánh Ronaldo với Lukaku trong metrics bóng đá. Tay ấy viết như sau,

Mùa trước, CR7 pressing ít hơn Lukaku 0,07 lần, tắc bóng ít hơn 0,3 lần và đoạt lại bóng ít hơn 0,5 lần.

Tôi cho rằng đây là một cách so sánh đấm vào mắt người đọc, vì nhiều lý do như sau.

Đầu tiên cần phải nói trong phép so sánh, người ta luôn phải dùng số vô tỉ lớn hơn một. Dùng số hữu tỉ viết báo cố nhiên là việc của mấy ông vật lý, với dụng ý riêng biệt. Dùng số tự nhiên $N\in \mathbb{R}$ mà chính xác thì hiếm có context/lãnh vực nào cho phép, nhưng khi làm tròn thì $N$ vẫn tuyệt vời và được cho phép trong chừng mực nào đó của ước lượng. Đó là tiêu chuẩn chung của viết báo, tức là viết cho nhân dân, đại chúng, những người không cần so đo đúng sai mà chỉ cần một “cảm giác” về sự chênh lệch của hai đại lượng cần so sánh. Bức ép quá mà dùng số vô tỉ thì ít nhất cũng phải lớn hơn một. Trong giao tiếp thông thường, ối người còn nhầm lẫn khái niệm “gấp rưỡi”, chưa nói đến gấp “nửa lần”, gấp “một phần hai” lần. Ở đây, nếu anh Ronaldo, ví dụ, tắc bóng chỉ vỏn vẹn ba lần so với anh Lukaku tắc bóng tận 10 lần, sao không viết đại loại như,

Mùa trước, Lukaku pressing nhiều hơn CR7 14 lần, tắc bóng nhiều hơn 3 lần và đoạt lại bóng nhiều hơn 2 lần.

Bây giờ, giả như câu trên sửa toàn bộ chữ “nhiều” thành chữ “ít” thì có mất đi tính chính xác không?

Mùa trước, CR7 pressing ít hơn Lukaku 14 lần, tắc bóng ít hơn 3 lần và đoạt lại bóng ít hơn 2 lần.

Hoàn toàn không. Ai nói có, tức là kinh viện, là máy móc.

Thứ hai, ít ai hiểu được 0,3 lần, hay 0,5 là ít hơn thế nào? 0.07 lần lại càng mông lung hơn. Người ta phải dạy phân số với một context dễ hiểu, ví dụ: Nam có 5 quả cam, Nguyệt có 10 quả cam. Vậy, số cam của Nguyệt lớn hơn hơn của Nam 10/5 = 2 lần. Hãy thử tưởng tượng một đứa con nít lần đầu gặp học phép chia được hỏi như sau: “Nam có 5 quả cam. Số cam của Nam […]. Hỏi Nguyệt có bao nhiêu quả cam?”, với hai cách đặt câu hỏi

1. ít hơn số cam của Nguyệt 2 lần.
2. ít hơn số cam của Nguyệt 0.5 lần.

Cách thứ nhất là hỏi. Cách thứ hai chính là đánh đố, phản toán học. Việc phân định dùng phép chia hay phép nhân với từ “ít hơn” hay “nhiều hơn” là một việc vô bổ và tốn thời gian vô ích.

Cuối cùng, nên chăng nếu Thomas Tuchel cần so sánh giữa Ronaldo và Lukaku, ta đưa vào $\log$ cơ số 10?

Mùa trước, CR7 pressing ít hơn Lukaku $\log(0.07)$ lần, tắc bóng ít hơn $\log(0.3)$ lần và đoạt lại bóng ít hơn $\log(0.5)$ lần.

Dĩ nhiên $\log(x)$ xác định âm trên khoảng 0 đến 1, ta nên thêm vào dấu giá trị tuyệt đối.